การเพาะพันธุ์ปลากัด

       ปลากัดเป็นปลาที่ผสมภายนอกและมีการสร้างรังโดยการก่อหวอดที่ประกอบด้วยฟองอากาศที่เกิดจากเมือกในปาก ปลากัดจะเจริญพันธุ์พร้อมที่จะผสมพันธุ์วางไข่ได้ตั้งแต่อายุ ๓ เดือนขึ้นไป อย่างไรก็ตามพ่อแม่พันธุ์ที่จะใช้ผสมพันธุ์ควรมีอายุตั้งแต่ ๕ - ๖ เดือน ขึ้นไป ปลาเพศผู้ที่สมบูรณ์พร้อมเป็นพ่อพันธุ์ที่ดีควรมีลักษณะแข็งแรง ปราดเปรียว ชอบก่อหวอดสร้างรัง ปลาเพศเมียที่เป็นแม่พันธุ์ควรสมบูรณ์แข็งแรง ปราดเปรียว มีลักษณะท้องอูมเป่ง บริเวณใต้ท้องมีตุ่มสีขาวใกล้รูก้นเห็นได้ชัดเจน ตุ่มสีขาวนี้เรียก ไข่นำ นอกจากลักษณะกว้าง ๆ ดังกล่าวผู้เพาะพันธุ์ปลากัดอาจเลือกพ่อแม่พันธุ์ที่มีสีสันหรือลักษณะรูปทรงของครีบแบบต่าง ๆ เพื่อผสมให้ได้สีสันและรูปทรงของลูกปลาตามที่ต้องการ

       เมื่อคัดปลาพ่อแม่พันธุ์ได้แล้วควรเอามาใส่โหลและวางโหลชิดกันให้ปลาพ่อแม่พันธุ์มองเห็นกันตลอดเวลาเพื่อเร่งไข่ให้เกิดการพัฒนาให้เร็วขึ้นวิธีนี้เรียกว่า การเทียบคู่ บริเวณที่ใช้เทียบควรปราศจากสิ่งรบกวน เวลาที่ใช้เทียบอาจประมาณ ๓ - ๑๐ วัน ขึ้นอยู่กับว่าปลาเพศเมียจะมีความสมบูรณ์เพศระดับไหนซึ่งสังเกตได้จากบริเวณท้อง ที่อูมเป่ง เมื่อตัวเมียท้องอูมเป่งเต็มที่นำปลาตัวผู้ และตัวเมียมาใส่รวมกันในภาชนะที่เตรียมไว้สำหรับใช้ผสมพันธุ์ซึ่งอาจเป็นภาชนะขนาดเล็ก เช่น ขันพลาสติก โหลแก้ว ตู้กระจก อ่างซีเมนต์ หรือโอ่งน้ำซึ่งขนาดพื้นที่ไม่ควรกว้างมากนัก เติมน้ำให้สูงจากก้นภาชนะ ๕ - ๑๐ เซนติเมตร ใส่พันธุ์ไม้น้ำที่ล้างสะอาดหรือใบไม้เพื่อเป็นที่สำหรับก่อหวอดสร้างรังของปลา หากเป็นภาชนะขนาดเล็กที่ขอบไม่สูงมากอาจต้องมีฝาปิดด้านบนเพื่อป้องกันปลา กระโดดและป้องกันศัตรูปลา

       ประมาณ ๑ - ๒ วันหลังจากนั้นปลาตัวผู้จะเริ่มก่อหวอดสร้างรังติดกับพันธุ์ไม้น้ำหรือใบไม้ เมื่อสร้างหวอดเสร็จแล้วปลาตัวผู้จะแผ่พองไล่ต้อนปลาตัวเมียให้ไปอยู่ใต้บริเวณหวอด เมื่อปลาตัวเมียลอยตัวมาใต้ผิวน้ำบริเวณหวอดปลาตัวผู้จะเข้ารัดโดยงอตัวประกบรัดด้านล่างปลาตัวเมียก็จะปล่อยไข่ออกมาขณะเดียวกันปลาตัวผู้จะฉีดน้ำเชื้อเข้าผสมไข่จะค่อย ๆ จมลงสู่ก้นภาชนะและปลาตัวผู้จะว่ายตามลงไปใช้ปากดูดอมไข่ไว้ทีละฟองจนเต็มปาก จึงว่ายน้ำขึ้นไปพ่นติดไว้ที่หวอดแล้วว่ายขึ้นมาฮุบฟองอากาศสลับกับการว่ายลงไปเก็บไข่ขึ้นมาพ่นไว้ที่หวอดจนหมด การรัดและวางไข่จะเกิดขึ้นหลาย ๆ ครั้ง จนตัวเมียวางไข่หมดแต่ละครั้งอาจทิ้งช่วงห่างกันตั้งแต่ ๑ -  ๒ นาที จนถึง ๗ - ๘ นาที ระยะเวลาในการผสมพันธุ์วางไข่อาจใช้เวลาตั้งแต่ ๑ - ๖ ชั่วโมง เมื่อการวางไข่เสร็จเรียบร้อยแล้วตัวผู้จะไล่ต้อนตัวเมียให้ออกไปห่างจากรังและทำหน้าที่ดูแลไข่เพียงลำพัง โดยปลาตัวผู้จะคอยเก็บไข่ที่หล่นจากรังกลับไปพ่นไว้ที่หวอด เมื่อสังเกตว่าปลาตัวเมียวางไข่เสร็จแล้วให้ช้อนปลาตัวเมียออกเพื่อป้องกันตัวเมียกินไข่ที่ผสมแล้ว จากนั้นปล่อยให้ปลาตัวผู้ดูแลไข่ต่อประมาณ ๒ วัน จึงแยกปลาตัวผู้ออก ลูกปลาจะฟักออกเป็นตัวในระยะเวลาประมาณ ๓๖ ชั่วโมง

       ลูกปลาที่ฟักออกเป็นตัวใหม่ ๆ จะเกาะอยู่ที่หวอด ในระยะนี้จะมีถุงอาหารติดตัวมาด้วยและจะใช้อาหารจากถุงอาหารนี้หมดในระยะเวลา ๓ - ๔ วัน ดังนั้นในช่วง ๓ - ๔ วันแรก จึงยังไม่จำเป็นต้องให้อาหาร หลังจากถุงอาหารยุบหมดแล้วลูกปลาจึงจะเริ่มกินอาหารซึ่งในระยะแรกต้องให้อาหารที่มีขนาดเล็ก เช่น ไข่แดงต้มสุกละลายน้ำ กรองผ่านตะแกรงตาถี่ หยดกระจายให้ลูกปลาวันละ   ๑ ครั้ง หรืออาจให้โรติเฟอร์ซึ่งเป็นสัตว์เซลล์เดียวขนาดเล็กเป็นเวลาประมาณ ๓ - ๕ วัน จึงให้ไรแดงขนาดเล็กที่กรองคัดโดยใช้ตะแกรงตาถี่ ต่อมาจึงเปลี่ยนเป็นให้ไรแดงตัวเต็มวัยจนกว่าลูกปลาโต สามารถกินลูกน้ำได้ ในกรณีที่มีปัญหาในการหาไรแดงอาจใช้ไรสีน้ำตาลหรือไข่ตุ๋นแทนได้  ในการอนุบาลถ้าเพาะปลาในภาชนะขนาดเล็กให้ย้ายไปอนุบาลในภาชนะขนาดใหญ่โดยค่อย ๆ เททั้งน้ำ และลูกปลาลงไปในภาชนะที่เตรียมไว้อนุบาล ซึ่งอาจจะเป็นตู้กระจก อ่างดิน อ่างซีเมนต์ โอ่งน้ำ หรือถังไฟเบอร์ เพิ่มระดับน้ำวันละ ๓ - ๕ เซนติเมตร ใช้สายยางดูดตะกอนเศษอาหารออกเพื่อป้องกันน้ำเน่าเสีย จนประมาณ ๑๐ วัน จึงเปลี่ยนถ่ายน้ำโดยเปลี่ยนประมาณ ๑ ใน ๔ ของน้ำทั้งหมด เมื่อลูกปลาอายุประมาณ ๑ ๑/๒ เดือน ก็สามารถแยกเพศได้ให้คัดแยกปลาออกไปเลี้ยงเดี่ยวเพื่อป้องกันการกัดกัน ลูกปลาอาย ๑ เดือน จะมีขนาดลำตัวเฉลี่ยประมาณ ๑ เซนติเมตร และจะเพิ่มเป็นประมาณ ๓ เซนติเมตร ในเดือนที่ ๒